Middelheimmuseum
Persdossier 2025
Een museum als geen ander
Het Middelheimmuseum is een buitengewone plek waar kunst en natuur samenkomen. Het kunstpark verbindt elke bezoeker met sculptuur en natuur in de stad. Het brengt kunstenaars, publiek en gemeenschappen samen om deze cruciale verbindingen te verkennen, te koesteren en door te ontwikkelen, voor de veerkracht van vandaag en morgen. In museumstad Antwerpen blijft het Middelheimmuseum een buitenbeentje.
Samenspel van kunst en natuur
Kunst en natuur gaan in het park een unieke dialoog aan. Geen klassieke museumzalen hier, maar levende landschappen vol tsjilpende vogels en wisselend zonlicht. Alles beweegt op maat van de seizoenen, en dat maakt élk bezoek anders. Voortdurend gaan de kunstwerken in interactie met het parklandschap. Bladeren veranderen van kleur, het licht verschuift, regen en zon veranderen je blik op de kunstwerken. Zo blijft het museum een levendige en dynamische plek die telkens opnieuw verrast.
Alles in beweging
De betekenis van kunst is niet onveranderlijk, en dat zie je in het Middelheimmuseum. Hedendaagse kunstenaars dagen ons uit om anders te kijken. Ze stellen vastgeroeste ideeën in vraag en nodigen uit om stil te staan bij maatschappelijke en artistieke ontwikkelingen. Hun werk roept vragen op, zet aan tot reflectie en nodigt uit tot onverwachte ontmoetingen. Het museum is zo niet alleen een plek van kijken, maar ook van denken, voelen en dialogeren.
Welzijn en rust
Meer dan denken alleen: in de stilte van het park buiten de drukke stad kom je helemaal tot rust. Hier komen veel Antwerpenaren op adem, in verbinding met kunst en natuur. Veel aandacht gaat daarbij naar wat het museum kan betekenen voor het mentale en fysieke welzijn van de mensen die daar werken en verblijven, en van de bewoners van de bredere omgeving en de stad.
Geen ‘backstage’
De meeste andere musea voeren restauraties en voorbereidingen uit achter gesloten deuren. In het Middelheimmuseum gebeurt dit in alle openheid. Onderhoudswerken, restauraties, het verplaatsen van beelden en de opbouw van tentoonstellingen: bezoekers krijgen een unieke blik achter de schermen en zien het museum voortdurend in actie. Ze zien niet alleen de zorg voor de collectie, maar ook hoe een museum leeft en evolueert.
Geen drempel
Het Middelheimmuseum is het enige museum in Antwerpen waar je altijd gratis binnen kan. Je komt er op een laagdrempelige manier in aanraking met moderne en hedendaagse beeldhouwkunst. Jong en oud, kunstliefhebber of toevallige passant: iedereen kan het kunstpark verkennen op een eigen tempo. Zonder tickets of toegangsbarrières nodigt het museum uit tot spontane ontdekkingen, herhaalde bezoeken en nieuwe perspectieven op kunst in de openbare ruimte.
Indrukwekkende kunstcollectie
Beelden en installaties pronken tussen statige beuken, stille vijvers en frisse weidebloemen in het gras. Oude en nieuwe architectuur komen samen met moderne en hedendaagse kunst in een eeuwenoud park. Die unieke combinatie maakt dat de collectie van het Middelheimmuseum gekend is als een van de allermooiste kunstcollecties in openlucht.
Straffe internationale collectie
Sinds 1950 bouwt het Middelheimmuseum aan een indrukwekkende collectie. Ze telt wel 1.800 kunstwerken. Meer dan 250 beelden zie je elke dag in het park, van 1870 tot nu. In de eerste decennia lag de nadruk op beeldhouwkunst in Europa, de laatste jaren verschoof de aandacht naar hedendaagse sculptuur. Daarom zie je kunstenaars van vroeger en vandaag bij elkaar, zoals werk van Camille Henrot, Barbara Hepworth, Germaine Richier, Henry Moore, Auguste Rodin, Alexander Calder, Juan Muñoz, Berlinde De Bruyckere, Pascale Martine Tayou, Richard Deacon, Ai Weiwei, en vele anderen. Op het online collectieplatform vind je een overzicht.
25 Vlaamse Topstukken
Vlaanderen bezit een grote collectie van kunst en erfgoed die verhalen vertellen over de Vlaamse geschiedenis en cultuur. Deze stukken zijn zo waardevol, zeldzaam en onmisbaar dat de Vlaamse overheid ze beschermt via het Topstukkendecreet. Tot 2022 waren in de collectie van het Middelheimmuseum 7 kunstwerken erkend als Topstuk. In 2022 kregen 18 beeldhouwwerken uit de Middelheimcollectie ook deze erkenning: 9 uit de periode 1914-1945, en 9 uit 1945-1968. De meeste topstukken zijn te zien in het kunstpark en in het collectiepaviljoen. Achteraan dit dossier vind je een overzicht.
Dynamische plek vol verandering
In de natuur is alles voortdurend in verandering. Dat geldt ook voor musea en hun collecties. Waren musea vroeger ‘onveranderlijke’ bewaarplaatsen, zijn ze vandaag dynamische plekken waar bezoekers kunst en erfgoed beleven vanuit hun eigen leefwereld. Door de steeds veranderende wereld en actuele thema’s zoals klimaatverandering, duurzaamheid, gendergelijkheid, migratie en gezondheidszorg krijgen de kunstwerken nieuwe perspectieven en betekenissen. De presentatie van de collectie houdt rekening met deze voortdurende verschuivingen en stimuleert een open blik.
Presentatie met vier thema’s
Lang werd gedacht dat de mens boven de natuur stond. Gelukkig weten we vandaag beter. De vele kunstenaars in de collectie geven een goed beeld van dit voortschrijdend inzicht. Ze geven wel honderden manieren om naar die onverbrekelijke band tussen mens en natuur te kijken. De kunstwerken zijn samengebracht in vier thema’s. Ze tonen hoe verschillende kunstenaars zich over gelijkaardige vragen bogen. Elk thema heeft een eigen zone in het kunstpark. De groene omgeving en de sculpturen versterken elkaar in beide richtingen.
Rik Wouters, La vierge folle (Het zotte geweld), 1912, inv 1797 - Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, Collectie Vlaamse Gemeenschap (public domain) - Photo: Tom Cornille
Auguste Rodin, Balzac, 1892-97, inv 2196 - Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen - Collectie Vlaamse Gemeenschap (public domain) - Photo: Tom Cornille
Presentatie in vier thema’s
Hoe verhouden mens en natuur zich tot elkaar? Die vraag hield kunstenaars van alle tijden bezig. Hun antwoorden zie je in een uitgebreide tentoonstelling in het kunstpark. Samen geven ze wel honderden manieren om naar de onverbrekelijke band tussen mens en natuur te kijken. Al die visies zijn in het kunstpark samengebracht in vier thematische zones.
THEMA 1: Bewegingen
Verandering is eigen aan de natuur. Oude en nieuwe kunstenaars zijn gefascineerd door mutatie en transformatie, en cycli van groei en verval. ‘Bewegingen’ onderzoekt hoe we omgaan met verandering. Omarmen we de onzekerheid van vernieuwing? Of proberen we onze wil op te leggen?
Het kunstpark verandert elke dag op het ritme van de seizoenen. In deze zone zie je de natuur het meest transformeren: van de eerste knopjes aan de takken tot dode bladeren op de grond. Ook kunstwerken leven. Een bronzen beeld bestaat eerst uit versies in klei of was en gips. Sommige sculpturen recycleren afval. Andere kunstwerken bestaan uit vergankelijke of zelfs levende materialen. De levenscyclus zie je in kleine dingen tot zelfs in hemellichamen en de kosmos.
Dit thema gaat verder dan enkel veranderlijkheid. Het moedigt ook aan tot verandering. Kunst nodigt uit om ons in te leven in de verbeelding van een ander. Alleen door uitwisseling kunnen we beweging brengen in complexe vraagstukken zoals onze omgang met de natuur, nu en in de toekomst.
Een greep uit de kunstwerken:
- Carl Andre, 74 Weathering Way (2001)
Op de grond liggen 74 identieke stalen platen in een lange strook. Bezoekers mogen erover lopen. Door de natuurelementen en de mensen veranderen de platen geleidelijk van vorm. - Chris Burden, Beam Drop (2009)
Tijdens een performance lieten grote kranen meer dan 100 stalen balken vallen in vloeibaar beton. Langzaam neemt de natuur het kunstwerk over. De zwaartekracht doet balken buigen, het staal corrodeert, er groeit mos op het cement. - Dan Graham, Belgian Funhouse (2004)
Bezoekers spiegelen zich in dit bizarre ‘spiegelpaleis’ aan elkaar en de omgeving. Door de steeds andere bewegingen van bezoekers en omgeving komt dit werk tot leven. - Barbara Hepworth, Cantate Domino (1958)
De titel roept biddende handen op, voor een leven na de dood. Het kunstwerk zelf lijkt zich open te vouwen als kiemende zaadjes. Het versterkt het idee van de levenscyclus, die telkens opnieuw begint. - Roberta Gigante, Double Twisting (2021)
Het mengsel van gassen in de neonbuizen van dit kunstwerk zorgt voor een wisselend uitzicht. Bij warm weer kleurt de sculptuur blauw. Als het vriest, kleurt het helemaal rood. - Antony Gormley, Firmament III (2009)
Midden in deze grote metalen sterrenhemel schuilt een figuur: een mens in foetushouding. Door de wirwar aan draden en knopen blijft die echter onzichtbaar. - Alexander Calder, Le Chien (1958)
Met vijf poten en vijf koppen lijkt deze hond meerdere keren afgebeeld. Wandel je rond de sculptuur, toont de hond steeds andere houdingen en stemmingen. - Joan Jonas, Mirror Room III Outdoor (1968-2024)
Deze spiegels maken de aanwezige relaties zichtbaar: omgeving en toeschouwers worden deel van het beeld. Zo maakt het veranderende kunstwerk deel uit van een groter geheel. - Yasuo Mizui, Oscillo-Tour (1975)
De golvende beweging op dit werk zorgt voor een uitgesproken schaduwspel in het zonlicht. Zo lijkt het wel of de steen zachtjes trilt. - Anne-Mie Van Kerckhoven, Voor alle seizoenen (2015)
Deze vlaggen maken deel uit van een kunstwerk dat een eigen leven leidde. Door wisselend zonlicht en wind blijft het voortdurend veranderen.
THEMA 2: Menselijke natuur
‘Menselijke natuur’ draait om hoe de mens zichzelf ziet in relatie tot anderen en de natuur. Kunstwerken weerspiegelen hoe ons mensbeeld doorheen de tijd evolueert. Ze zetten ons aan het denken over de veranderende relatie tussen mensen en hun omgeving.
Het Middelheimmuseum toont hoe steeds andere mensen hun wil oplegden aan het landschap. Dit deel van het park, de ‘Hortiflora’, was vroeger een showtuin met een variatie aan tuinbetegeling, planten en perkjes. Het was voor lange tijd het meest geregisseerde stuk van het park, maar de natuur krijgt langzaam meer ruimte.
Ook in veel kunstwerken staat de mens centraal. Ze tonen hoe we naar onszelf kijken. In de eerste helft van de 20ste eeuw zijn er vooral standbeelden voor straffe atleten, noeste arbeiders, passionele idealisten en geniale scheppers. Vaak witte, westerse mannen. Maar ons mensbeeld evolueert. Wie of wat verdient vandaag een voetstuk? Dit thema nodigt uit tot zelfreflectie: hoe kijken we naar onszelf en naar onze plaats in de wereld, welke waarden vinden we belangrijk?
Een greep uit de kunstwerken:
- Camille Henrot, Adrift (2023)
Een ode aan water: belangrijk in ons dagelijks leven. Deze hedendaagse invulling van de klassieke fonteinsculptuur plaatst het menselijke lichaam en menselijke relaties centraal. - Auguste Rodin, Balzac (1892-1897)
Een verrassende blik op de bekende auteur. Balzac wordt niet afgebeeld als schrijver, maar in de kamerjas die hij droeg wanneer hij aan het werk was. - Louis Lawler, Birdcalls (1972-1981/2018)
In dit geluidskunstwerk imiteert de kunstenaar een papegaai die de namen van bekende kunstenaars opnoemt. Hiermee geeft ze kritiek op de dominantie van witte westerse mannen in de kunstwereld. - Mari Andriessen, Bomslachtoffer (1948-1951)
Het kind in de armen van deze vrouw is gestorven door een bombardement. De pijn en het verdriet zijn herkenbaar, de beeldtaal is universeel. - Constantin Meunier, De zaaier (1896)
Met zijn idealiserende stijl dicht Constantin Meunier de boeren, en later ook de arbeiders, een haast goddelijke status toe. - Philip Aguirre y Otegui, Fallen dictator (2005)
Een gevallen leider ligt achter zijn doorgezaagde sokkel op de grond. Met dit anti-monument creëert de kunstenaar een krachtig beeld van de onttroning van ontspoorde machthebbers. - Rik Wouters, La Vierge Folle (1912)
Rik Wouters beeldt zijn vrouw Nel vaak uit. Zijn favoriete model staat hier te dansen van geluk. Zelden zet hij haar zo zorgeloos en dynamisch neer als in dit beeld. - Henry Moore, King and Queen (1952, geut 1953)
Dit koningspaar verwijst niet naar echte personen, maar naar een primitief idee van koningschap. De figuren hebben iets koninklijks én iets dierlijks, verfijnd en bruut tegelijk. - Pascale Marthine Tayou, La Paix des Braves (2019-2021)
Straatstenen staan symbool voor protest en revolutie. In opstanden wordt ermee gegooid. Hier is de opstand gestaakt: de witte vlag, het internationale vredessymbool, is gehesen. - Berlinde De Bruyckere, Onschuld kan een hel zijn (1993)
Drie reusachtige goedendags verstoren de vredige sfeer in het park. Vastgeklonken aan boomstammen roept het werk tegenstellingen op: leven en dood, liefde en lijden, wreedheid en beschutting.
THEMA 3: Stadswildernis
‘Stadswildernis’ zoomt in op hoe de stadsmens de natuur ervaart. Van welk paradijs dromen we? Kunnen we nog van natuur spreken als die door mensen is aangelegd? Dit thema nodigt uit om na te denken over onze visie op de ‘ideale’ natuur.
Sinds de oprichting van steden verlangen stadsbewoners naar natuur. Ze zoeken plekken om tot rust te komen en creëren eigen droombeelden van het paradijs in parken en tuinen. Zo’n kunstmatig paradijs zie je in deze zone van het museum. Die ziet eruit als een romantische wildernis: ze lijkt puur natuur, maar is door mensenhanden gevormd. Is het een fantasie of toch de werkelijkheid?
De kunstwerken in deze zone bevolken het paradijs. Ze spelen met de spanning tussen ‘echt’ en ‘fake’. Ze onderzoeken de dubbelzinnigheid van aantrekken en afstoten, oase en gevaar. Dit thema nodigt uit om na te denken over onze relatie met de natuur en wat die vertelt over onszelf en hoe we naar de wereld kijken.
Een greep uit de kunstwerken:
- Luciano Fabro, Bagnanti (1994)
Deze abstracte marmeren blokken voelen door hun kromming en verschillende formaten menselijk aan. Het lijken vier badende figuren die genieten van het groen en het water. - Isa Genzken, Fenster (1993)
De locatie voor dit Venster is goed gekozen: bij een in- en uitgang van het meest romantische en wilde parkdeel. Net als de follies, bizarre bouwsels in een Engelse landschapstuin, verrast het kunstwerk én versterkt het de ervaring van de groene omgeving. - Bernd Lohaus, Middelheim, 1993 / tentoonstellingsexemplaar 2020 (1993-2020)
Zware houten, afgedankte balken uit de haven liggen waterpas op een helling. Mooi geïntegreerd in het landschap. Samen trekken ze de glooiing in het gras recht. Een en al rust. - Ossip Zadkine, Orpheus (1956)
Met zijn betoverende stem, begeleid door de lier, is Orpheus in staat de wilde natuur en zelfs de weerbarstige mens te temmen. - Koba De Meutter, Takdrager (2017)
De kunstenaar geeft een gesnoeide tak terug aan een boom. Het lijkt alsof de boom een prothese kreeg. Een symbolisch herstel van wat verloren ging. - Charles Vandenhove, Zuilenpaviljoen (1984-1992)
Zoals de follies in de Engelse landschapstuinen heeft dit zuilengebouw zonder dak geen uitgesproken functie. Het versterkt enkel de natuurbeleving in de omgeving.
THEMA 4: Versmelting
We ervaren natuur en cultuur dikwijls als twee aparte, zelfs tegengestelde werelden. Maar kunnen mens en natuur wel los van elkaar bestaan? ‘Versmelting’ onderzoekt verschillende manieren waarop mens en natuur met elkaar verstrengeld zijn. Een uitnodiging tot reflectie over wat ons bindt.
Het Middelheimmuseum is de perfecte plek om na te denken over de kruisbestuiving tussen mens en natuur. Want is het park zelf ook niet een samenspel van menselijk vernuft en natuurlijke kracht? In deze zone, het hart van het Middelheimpark, begon de versmelting van natuur en cultuur.
Mens en natuur komen nooit helemaal los van elkaar. Dat zie je in de sculpturen die menselijke figuren tonen, maar een natuurfenomeen voorstellen zoals een rivier, zee of rots. Omgekeerd krijgen dieren of objecten soms menselijke eigenschappen zoals een persoonlijkheid. Hybride creaties vormen een derde categorie. In deze tussenvormen versmelten mens en dier, technologie en natuur, plant en mens tot één wezen.
Een greep uit de kunstwerken:
- Franz West, Freie From (1998)
De organische vorm doet denken aan iets natuurlijks: een homp klei of een knol. Toch is dit werk ook nadrukkelijk kunstmatig, zelfs industrieel. Je ziet duidelijk de gelaste staalplaten, afgewerkt met autolak. - Raymond Duchamp-Villon, Grand Cheval (1914-1931)
De hoef, de gebogen nek, de eigenzinnige snuit. Je herkent delen van een paard. Maar bepaalde details hebben meer weg van machineonderdelen. - Germaine Richier, La Mante (1946)
Dit wezen wacht in biddende houding haar prooi af om die te verslinden. Mens en insect versmelten tot één wezen. Geen transformatie, maar een ongemakkelijke en tegelijk indrukwekkende tussenstaat. - Aristide Maillol, La Méditerranée (1902-1905) Deze vrouw verpersoonlijkt de kalmte van de Middellandse Zee. Haar zittende houding, evenwichtig opgebouwd, benadrukt de rust.
- Erwin Wurm, Misconceivable (2010)
Wil dit bootje het water in duiken, of deinst het op het laatste moment terug? Wat zeker is, is dat de zeilboot van de kunstenaar een menselijke ziel kreeg. - Victor Brecheret, O Indio e a Suassuaparà (1951)
Een mensfiguur en een dierfiguur zijn één amorf wezen geworden. In het oppervlak zijn een hert, een vis en een slang gekerfd. Die zijn verbonden met een mythologische traditie. - Henk Visch, Telling no Lies (1996)
Is het een sokkel, een kelk, een stam, een zwam of nog iets anders? In de organische vorm herken je de natuur. Tegelijk zie je duidelijk kunstmatige ingrepen zoals lasnaden. - François Pompon, l’Ours (1920-1922)
Stoer maar knuffelbaar, ontspannen maar nieuwsgierig. Allerlei menselijke eigenschappen zoals vriendelijkheid of waardigheid worden op deze ijsbeer geprojecteerd.
Totale bezoekerservaring
Het Middelheimmuseum is voortdurend in beweging. De presentatie van de collectie wordt regelmatig herzien. Duurzame ingrepen in het park en de paviljoenen dragen bij aan een steeds evoluerende totaalervaring.
Huidige collectiepresentatie
Hoe verhouden mens en natuur zich tot elkaar? Die vraag hield kunstenaars van alle tijden bezig. Hun antwoorden zie je in een uitgebreide tentoonstelling in het kunstpark. Samen geven ze wel honderden manieren om naar de onverbrekelijke band tussen mens en natuur te kijken. Al die visies zijn in het kunstpark samengebracht in vier thematische zones.
Collectiepaviljoen met depotcollectie en bibliotheek
In het collectiepaviljoen komen verborgen collecties samen die de beelden in het park ondersteunen: werken op papier, kleine sculpturen en kwetsbare werken. In een open depot-opstelling zie je verschillende Vlaamse Topstukken. De andere werken sluiten aan bij de presentatie in het park. De vier thema’s van het kunstpark komen terug.
Een belangrijke ‘verborgen’ steuncollectie is die van de museumbibliotheek. De boekencollectie van het Middelheimmuseum volgt de kunstcollectie. Ze telt wel 25.000 titels over beeldhouwkunst: monografieën, tentoonstellingscatalogi en kunstenaarspublicaties. Elke bezoeker kan de boeken en ruime tijdschriftenselectie gratis inkijken tijdens de openingsuren van het museum.
.jpg "(c) Tom Cornille")
.jpg "(c) Tom Cornille")
Openluchtdepot
Kunstwerken die worden hersteld of om andere redenen uit de opstelling in het park zijn gehaald, vinden hun thuis in het openluchtdepot. Anders dan veel klassieke museumdepots is deze bijzondere bewaarplaats wel toegankelijk voor bezoekers. Je kan er ook zien hoe werken worden gerestaureerd of preventief onderhouden.
In dit depot bewaart het museum weerbestendige buitensculpturen op aparte platformen. Deze depotsculpturen krijgen verhoogde zorg, zoals ondersteuning en bescherming tegen neerslag en winterkou. Ze worden op deze plek ook gerestaureerd. Een deel is bestemd voor beelden uit de collectie Kunst in de Stad. Die bevat kunstwerken die voor korte of langere tijd uit de publieke stedelijke ruimte zijn genomen. Hier worden ze veilig bewaard.
De kunstwerken in het openluchtdepot zijn voor het museum even waardevol als de werken die in het kunstpark staan. Het depot laat toe om in het park thematische verbanden te leggen tussen collectiestukken, sculpturen na een tijd te wisselen, of ze hier te herstellen. De plaatsing van de kunstwerken in het openluchtdepot is puur functioneel. Het laat de beheerders toe om de werken de nodige zorg te geven en de werken goed uit te voeren. Tegelijkertijd blijven alle kunstwerken hier toegankelijk voor bezoekers.
De bijzondere depotinfrastructuur is heel duurzaam. De beelden hebben geen verlichting of verwarming nodig. Er werden geen nieuwe constructies toegevoegd. Bijna alle oude sokkels en funderingen zijn hergebruikt. Door de kunstwerken in het museum te houden, beperken we het transport voor de conservering. Bij de inrichting, samen met de groendienst van de stad, werd een beschermende bodem aangelegd die maximaal hemelwater absorbeert en erosie tegengaat. We plantten op deze zone ook meer dan 50 nieuwe bomen en 2000 extra heesters, voor 800 m2 microbos. Ook de museumbijen zijn naar deze plek verhuisd.
Zone Oost
In Zone Oost voél je de stad: de Craeybeckxtunnel loopt hier onder het museum door. Overal zie en hoor je de bewoners van Antwerpen. Op de sportvelden aan de overkant, in de auto, op weg naar de universiteit of het ziekenhuis. In de omringende gebouwen kijken onze buren terug.
Deze museumzone wordt volop hertekend. Nu scheidt een lang hek het museum van de buitenwereld. In het najaar van 2025 komt er meer contact met de buren. Samen met de stad Antwerpen, het Antwerpse ziekenhuisnetwerk ZAS en de Universiteit Antwerpen maken we het museum toegankelijker vanuit het ziekenhuis. Het project wordt ondersteund door de Vlaamse Overheid en de Koning Boudewijnstichting.
Op deze plek zal vanaf 2026 een grote interactie met de werken mogelijk zijn. Veel aandacht gaat daarbij naar wat het museum kan betekenen voor het mentale en fysieke welzijn van de mensen die daar werken en verblijven, en van de bewoners van de bredere omgeving en de stad.
Bezoekerservaring start in bezoekerspaviljoen
Een bezoek aan het Middelheimmuseum begint aan het bezoekerspaviljoen, tussen de hoofdingang en het kasteel. Dit paviljoen is toegankelijk voor iedereen. Bezoekers krijgen er uitleg over het museumplan, de lopende tentoonstelling en de activiteiten. Hier starten ook alle rondleidingen en activiteiten voor groepen en scholen. Je vindt er de museumshop, de lockers en een waterpunt.
Het aanbod van de museumshop weerspiegelt de sfeer van het museum met een zorgvuldig geselecteerd aanbod. Van kunstboeken en designobjecten tot botanische cadeaus en duurzame lifestyle-artikelen. Elk product nodigt uit om een stukje kunst en natuur mee naar huis te nemen.
75 jaar Middelheimmuseum
In 2025 bestaat het Middelheimmuseum 75 jaar. Het museum viert trots zijn lange geschiedenis, én wat het vandaag zo bijzonder maakt: het beste van de beeldhouwkunst met het mooiste van de natuur. Plus de liefde voor het museum die de bezoekers van generatie op generatie doorgeven.
Bijzondere feestjaar
75 jaar Middelheimmuseum wordt vooral voor de bezoeker een bijzonder feestjaar. Want in de zomer van 2025 (mei tot en met september) kunnen ze het museum verkennen of herontdekken op een ándere manier. Niet vanuit de collectie maar vanuit hun eigen verbeelding en creativiteit. In tekeningen, teksten en met de glimlach.
Zomerprogramma
Daarvoor ontwikkelde het museum een bijzonder zomerprogramma: activiteiten waar bezoekers bij kunnen aansluiten: individueel, in groep of met hun gezin. Alternatieve rondleidingen bieden een bijzondere kijk op het museum en de collectie. Enkele kunstenaars uit de museumcollectie geven een exclusief tekenatelier. Literaire makers vertellen verhalen bij hun lievelingskunstwerk. Het Braempaviljoen wordt omgebouwd tot tekenatelier voor modeltekenen, er komt ook een Buitenbib waar bezoekers kennismaken met de bijzondere collectie kunstboeken van de museumbibliotheek.
Groot feest op 17 mei 2025
75 jaar Middelheimmuseum gaat van start met een groot feest op zaterdag 17 mei 2025.
Meer info: www.middelheimmuseum.be
BIJLAGE - Iconische plek met lange geschiedenis
Aan de groene rand van Antwerpen ligt het Middelheimmuseum, al 75 jaar toonaangevend in moderne en hedendaagse beeldhouwkunst. De geschiedenis van de plek kent een opmerkelijke transformatie: van eenvoudige hoeve tot weelderig privé-kasteeldomein en uiteindelijk een openbaar stadspark. Sinds 1950 is het een uniek museum waar kunst en natuur samenkomen in een uitgestrekt kunstpark.
Sinds de 14de eeuw
Lang voor de oprichting van het Middelheimmuseum was dit al een geliefde groene plek. Het park duikt op in 14de-eeuwse documenten. Vanaf de 16de eeuw groeit het uit tot een populair zomerverblijf voor welgestelde Antwerpse families. Generaties adellijke eigenaars richten het domein telkens opnieuw in. In 1910 koopt de stad Antwerpen het vervallen landgoed, samen met Den Brandt en het Nachtegalenpark, om er een park van te maken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruiken de Duitse bezetter en de geallieerden het park als opslagplaats, met veel schade als gevolg.
1950
In de zomer van 1948 pakt Londen uit met een primeur: een openluchttentoonstelling voor beeldhouwkunst in Battersea Park. Het idee slaat aan en bereikt een jaar later park Sonsbeek in Arnhem. Daar raakt de Antwerpse burgemeester Lode Craeybeckx zo enthousiast dat hij beslist: dit moet ook in Antwerpen. In 1950 opent hij de eerste internationale openluchttentoonstelling voor beeldhouwkunst in het Middelheimpark. Met 167 beelden van 121 kunstenaars en 125.000 bezoekers in drie maanden is het een groot succes. Craeybeckx richt een adviesraad op. Kort daarna wordt het ‘Openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst Middelheim’ geboren.
1953
De permanente collectie krijgt een plek bij het kasteel. Aan de overkant van de Middelheimlaan vinden vanaf 1953 twintig Biënnales voor Beeldhouwkunst plaats. Elke editie komt de focus op een ander westers land. De expo’s tonen vooral recente werken van levende kunstenaars. Na elke biënnale selecteert een adviesgroep kunstwerken voor de museumcollectie.
Jaren 1950 en 1960
De landenformule slaat aan. Na de eerste biënnale over Italië volgen Frankrijk, Duitsland-Oostenrijk-Zwitserland en daarna Engeland, met veel werk van Henry Moore. Elke editie trekt tienduizenden bezoekers en krijgt lof van de internationale pers. De vaste collectie groeit na elke biënnale, met zowel internationale als Belgische kunstenaars.
1971
De Antwerpse architect Renaat Braem (1910-2001) ontwerpt het Braempaviljoen, een ruimte voor kwetsbare kunstwerken en tijdelijke tentoonstellingen. Vanaf 1972 nodigt het museum kunstenaars uit voor site-specifieke projecten.
Jaren 1980
In de jaren 1980 evolueert de internationale kunstwereld razendsnel. De vernieuwingen bijhouden wordt een uitdaging. De twintigste en laatste biënnale vindt plaats in 1989, de landenformule is uitgewerkt. Wanneer Antwerpen zich kandidaat stelt als Culturele Hoofdstad van Europa, breekt een nieuw hoofdstuk aan.
1993
Na Madrid wordt Antwerpen de Culturele Hoofdstad van Europa. Antwerpen 93 betekent een frisse start voor het museum. Menno Meewis wordt directeur: voor het eerst een specialist in hedendaagse kunst aan het roer. De biënnales worden geschrapt, in de plaats nodigt het museum tien kunstenaars uit om een kunstwerk te maken op de vrijgekomen ruimte. Onder hen: Richard Deacon, Isa Genzken, Per Kirkeby, Thomas Schütte en Juan Muñoz. De nieuwe ruimte voor hedendaagse beeldhouwkunst geeft het museum een moderne uitstraling.
Jaren 1990
Vanaf 1994 organiseert het museum solotentoonstellingen van onder meer Guillaume Bijl, Henk Visch en Carl Andre. De kunstenaars krijgen veel tijd en ruimte. Zo verrijzen monumentale kunstwerken op de grens tussen sculptuur en architectuur. In 1999 erkent het Museum- en later Erfgoeddecreet van de Vlaamse Gemeenschap het Middelheimmuseum op landelijk niveau. Personeel en budget worden daardoor versterkt.
2000
Het kunstpark krijgt er 7 hectare bij. Landschapsarchitect Michel Desvigne en kunstenaar Luc Deleu ontwerpen het nieuwe tuinplan. Langs het ziekenhuis bouwt architect Stéphane Beel een gesloten collectiedepot, dat in 2016 wordt omgebouwd tot exporuimte. Aan de westkant komen metalen sculpturen uit de jaren 1960-80 en een openluchtdepot voor beelden die uit de publieke ruimte worden gehaald.
2007
[Middelheimproducties] zijn samenwerkingen met jonge kunstenaars in de stad. In het Hessenhuis krijgen ze ruimte om te experimenteren en te exposeren. Wanneer het nieuwe MAS extra depots nodig heeft, moet de jonge kunst uitwijken.
2010
Kunst in de Stad, de organisatie die kunst in de publieke ruimte in Antwerpen beheert, plaatst een lege sokkel in het Stadspark. Daarmee gaat ‘De Sokkel’ en later ‘Publiek Figuur’ van start. Elk jaar krijgt een kunstenaar de opdracht om er een nieuw kunstwerk voor te maken. In 2017 verschijnt ook een sokkel in Wilrijk.
2012
Het Middelheimmuseum breidt opnieuw uit. De voormalige ‘Hortiflora’ van het Nachtegalenpark wordt de nieuwe ruimte voor zomertentoonstellingen. Robbrecht en Daem Architecten bouwen Het Huis, een halfopen paviljoen voor kleinere sculpturen. Er komen nieuwe toegangen en bewegwijzering in het park, het oude kasteel wordt gerenoveerd. Beneden opent een museumshop en een museumcafé met groot terras. Ai Weiwei, Roman Signer en Philippe Van Snick maken nieuw werk. Het museum betrekt zijn buren in de nieuwe publiekswerking en zet zich in voor kunst in de openbare ruimte. Het theatergezelschap Compagnie Marius krijgt een vaste stek voor tien jaar. De vernieuwing wordt gevierd met een groot feest.
2014
Op 17 oktober 2012 overlijdt directeur Menno Meewis onverwacht. In januari 2014 volgt Sara Weyns hem op. Het museumteam versterkt met onder andere een eigen curator en een uitgebreid collectieteam. Kunst in de Stad krijgt een formeel kader met een eigen curator. Het nieuwe collectiebeleid richt zich op hedendaagse sculptuur en het aftasten van grenzen van beeldhouwkunst. Andrea Zittel, Kader Attia en Camille Henrot krijgen een solotentoonstelling.
In Experience Traps (2018) leiden zestien kunstenaars het publiek om de tuin. In Congoville (2021) bewandelen hedendaagse kunstenaars de koloniale sporen.
2022
Tijdens de coronacrisis van 2020-2021 blijft het Middelheimmuseum als enige museum open. De crisis maakt opnieuw duidelijk hoe belangrijk een groene omgeving is voor mentaal welzijn. Nieuwe inzichten en belangrijke maatschappelijke thema’s als klimaatverandering en welzijn scherpen de nieuwe museummissie aan. Het museum zet zijn collecties, programma en park in om mentaal en fysiek welzijn te bevorderen.
2023-2024
Meer dan 70 jaar na de oprichting van het museum krijgen 224 kunstwerken een nieuwe, doordachte plaats in het kunstpark, met ook een betere duiding en signalisatie. Kunst en natuur komen nog dichter samen in vier thematische zones. Delen van het park worden samen met de groendienst onthard en duurzaam heraangelegd. Op het nieuwe openluchtplatform blijven tientallen beelden uit de vorige opstelling te zien. Het collectiepaviljoen krijgt een nieuwe invulling. Een nieuw bezoekerspaviljoen met museumshop en een heldere signalisatie zorgen voor een nieuwe bezoekerservaring.
2025
Het Middelheimmuseum bestaat 75 jaar en viert deze verjaardag met een zomerprogramma waarin niet alleen de collectie, maar ook de bezoeker centraal staat.
BIJLAGE - 25 kunstwerken op de Vlaamse Topstukkenlijst
In de collectie van het Middelheimmuseum zitten vandaag 25 Vlaamse Topstukken. De meeste zijn te zien in het kunstpark en in het collectiepaviljoen.
Vooroorlogse Topstukken
- La Méditerranée (de Middellandse Zee) van Aristide Maillol (1902-1905) - kunstpark
- Heraclès archer (Hercules boogschutter) van Emile-Antoine Bourdelle (1909) - kunstpark
- La Vierge folle (het zotte geweld) van Rik Wouters (1912) - kunstpark
Topstukken uit de periode 1914-1945
- Grand Cheval (het grote paard) van Raymond Duchamp-Villon (1914) - kunstpark
- Statue on triangular base (beeld op driehoekige sokkel) van Alexander Archipenko (1914) - collectiepaviljoen
- Der Dreiklang (Triade) van Rudolf Belling (1919) - kunstpark
- Ensemble van vijf sculpturen van Arturo Martini uit de vroege jaren ’30: La nena (het meisje)(1930), Donna al sole (zonnende vrouw) (1930) en Gare invernali (Wintersport) (1931-1932) in depot en La lupa (de wolvin) (1930-1931) en Chiaro di luna (Maneschijn) (1931-1932) – collectiepaviljoen
- Océanide (zeenimf) van Henri Laurens (1933) - kunstpark
- Le prophète (de profeet) van Pablo Gargallo (1933) - kunstpark
- La rivière (de rivier) van Aristide Maillol (1939-1943) - kunstpark
Topstukken uit de periode 1945-1968
- La Mante (de bidsprinkhaan) van Germaine Richier (1946) - kunstpark
- Trois coupes superposées (Schalenbaum) van Hans Arp (1947-1954) - kunstpark
- Miracolo (mirakel) van Marino Marini (1951-1952) - kunstpark
- Il Cardinale (de kardinaal) van Giacomo Manzù (1952) - kunstpark
- Unendlichen Schleife (eindeloze kronkel) van Max Bill (1953-1956) - kunstpark
- Femme de Venise II (Venetiaanse vrouw II) van Alberto Giacometti (1956-1957) - collectiepaviljoen
- Encounter VIII (ontmoeting VIII) van Lynn Chadwick (1957) - kunstpark
- Cantate Domino (zing voor de Heer) van Barbara Hepworth (1958) - kunstpark
- King and Queen (koning en koningin) van Henry Moore (1952-1953) - kunstpark
- Le Chien (de hond) van Alexander Calder (1958) - kunstpark
Topstukken in het Collectiepaviljoen
Enkele Topstukken zijn te kwetsbaar om te worden opgesteld in het kunstpark. Die zijn daarom opgesteld in een open depot-opstelling in het Collectiepaviljoen.
BIJLAGE - Kunst in de Stad
Het Middelheimmuseum kijkt verder dan het park alleen. Overal in Antwerpen staan er beelden in de publieke ruimte. De werking Kunst in de Stad beheert deze bijzondere kunstcollectie. Ze zet ook projecten voor nieuwe kunstwerken op, die doen nadenken over het belang van kunst in de openbare ruimte.
Kritische kijk
Welk beeld zetten we vandaag op een voetstuk in de stad? Welke betekenis hebben oude standbeelden die al decennia op pleintjes en straathoeken staan? En hoe gaan we om met monumenten waar we vandaag anders over denken? Betekenissen en perspectieven veranderen doorheen de tijd. Passen de kunstwerken in de publieke ruimte wel bij hoe we vandaag denken over onze maatschappij en geschiedenis? Op deze vragen zoekt Kunst in de Stad geschikte antwoorden.
Kunst van iedereen
Kunst in de Stad beheert de openbare kunstcollectie van de stad Antwerpen: meer dan 250 oude en nieuwe kunstwerken, standbeelden en monumenten in de publieke ruimte. Ze zijn aangekocht of gemaakt met belastinggeld, of geschonken aan de stad. Het is dus kunst van ons allemaal, die dag en nacht gratis te zien is. De kunstwerken zijn belangrijk, want ze bepalen mee het uitzicht van de stad. Ze zijn niet alleen verbonden met hun plek, ze geven die ook betekenis.
Duurzaam onderhoud
Net als het Middelheimmuseum is Kunst in de Stad expert in het onderhoud en de restauratie van buitensculpturen. Ze worden elke dag blootgesteld aan zon, weer en wind. Die gedeelde expertise benut Kunst in de Stad voor het duurzaam onderhoud van de kunstwerken in de stad. Beelden die tijdelijk uit de publieke ruimte worden gehaald, krijgen een plaats op het openluchtdepot in het museum, zodat ze nog altijd te zien blijven.
Adviescommissie
De collectie van Kunst in de Stad breidt elk jaar uit. Voor nieuwe aankopen of opdrachten geeft Kunst in de Stad artistiek en technisch advies aan het stadsbestuur. Ze helpt ook bij andere vragen over kunst in de publieke ruimte, van bijvoorbeeld districten of burgerinitiatieven.
- Website: https://middelheimmuseum.be/nl/kunstindestad
- Contact: kunstindestad@antwerpen.be
BIJLAGE - praktische info
Contactgegevens
- Adres: Middelheimlaan 61, 2020 Antwerpen, België
- Contact: middelheimmuseum@antwerpen.be / +32 3 288 33 60
- Website: www.middelheimmuseum.be
- Alle dagen open, behalve maandag
- Openingstijden:
- april: 10:00 – 19:00 uur
- mei t/m augustus: 10:00 – 20:00 uur
- september: 10:00 – 19:00 uur
- oktober t/m maart: 10:00 – 17:00 uur
Volg het Middelheimmuseum online
- Facebook: middelheimmuseum
- Instagram: @middelheimmuseum
- LinkedIn: middelheimmuseum
- Nieuwsbrief: via www.middelheimmuseum.be
Interesse in een persbezoek? Contacteer ons!
Stad Antwerpen | Pers & PR